Beleidsdoel 6-1 Wonen

IIn Zuid-Holland worden de meeste woningen van heel Nederland gebouwd. We willen dat die woningen voor iedereen beschikbaar komen: jong en oud, arm en rijk, in stad en dorp. Ook is het belangrijk dat er voldoende sociale huurwoningen gebouwd worden en dat die eerlijk verdeeld zijn over heel Zuid-Holland. We willen dat alle woningen niet alleen nu maar ook in de toekomst een goed thuis zijn op plekken waar mensen ook dan nog willen  wonen.  

Onze rol als provincie is:

• het beoordelen en registreren van woningbouwplannen.
• het stimuleren van realisatie van vastgestelde plannen.
• sturen op voldoende sociale en betaalbare woningen. We zorgen voor een passend aanbod voor specifieke doelgroepen, zoals ouderen en arbeidsmigranten.

Net als in de rest van Nederland, blijft de woningbouw in Zuid-Holland achter bij wat nodig is. In de Provinciale Planregistratie Wonen staan nu 2300 plannen. Samen kunnen die ruim voldoende woningen opleveren, namelijk 247.896 woningen. Maar er zijn veel knelpunten om op te lossen voordat woningen gebouwd kunnen worden. En het wordt steeds lastiger om sociaal en betaalbaar te bouwen. Daarom is het belangrijk dat we als provincie helpen om bestaande plannen daadwerkelijk om te zetten in woningen.

Beoordelen en registreren van woningbouwplannen
De Planregistratie Wonen wordt gevuld door gemeenten. De provincie gebruikt de Provinciale Planregistratie Wonen voor de inventarisatie van woningbouwplannen. Het gaat om informatie over bijvoorbeeld locatie, planstatus, fasering, aantallen, opdrachtgever, prijsgroepen en type woningen. We ontwikkelen de Planregistratie steeds verder zodat we steeds meer en beter inzicht hebben.  
De regionale woningbouwprogramma’s die volgen uit de Planregistratie toetsen we één keer per jaar. We kijken of ze botsen met het provinciaal omgevingsbeleid. We letten dan op onder andere ruimtelijke inpassing en betaalbaarheid. Met deze jaarlijks door Gedeputeerde Staten (GS) vast te stellen programma’s hebben we inzicht in de plancapaciteit voor woningbouw.
Met de in de Woontop afgesproken Publiek Private Monitor zullen de gegevens uit de planregistratie aangevuld worden met informatie van corporaties en marktpartijen. De gegevens uit de planregistratie worden gebruikt voor monitoring van de afspraken die gemaakt zijn.

Stimuleren van realisatie van vastgestelde plannen
De provincie Zuid-Holland maakt zich ook in 2026 hard voor de realisatie van bestaande plannen. Dit doen we op drie manieren:

• Proactief trekken aan ‘Versnellen’. We nemen deel aan de Regionale Versnellingstafels. Daarbij kijken we of binnen bestaande plannen nog méér woningen gebouwd kunnen worden. Dat doen we alleen als dit niet tot vertragingen leidt. Daarom hebben we een goed overzicht nodig van de planvoorraad. We gebruiken het moment van het bijwerken en vaststellen van regionale woningbouwprogramma's om te sturen op plannen die hulp kunnen gebruiken.
• Succesvol ‘Innoveren’. Een voorbeeld van een innovatie die we stimuleren, is optoppen. Daarbij zet je één of meerdere verdiepingen op het dak van een bestaand gebouw, bijvoorbeeld een appartementencomplex. Ook kun je woningen aan zo’n gebouw ‘aanplakken’, of op de onderste verdieping voor huizen zorgen. Dat laatste noemen we ‘uitplinten’. Juist in Zuid-Holland is dit soort slimme oplossingen nodig omdat er weinig ruimte is.
• Samen resultaatgericht ‘Ontwikkelen’. In sommige gebieden werkt de provincie actief mee aan het realiseren van bestaande woningbouwplannen in een gebied dat in ontwikkeling is. Op deze plekken zijn de belangen groot en de uitdagingen ingewikkeld. Veel opgaven komen, samen, Dan gaat het om mobiliteit, voorzieningen, groen, werken én woningbouw..

In juni 2025 stuurde het college van Gedeputeerde Staten een brief aan Provinciale Staten, waarin staat hoe de provincie werkt aan realisatie van woningbouwplannen (GS brief Opgave Realisatie Woningbouw (PZH-2025-874497080).

Sturen op voldoende sociale en betaalbare woningen en zorgen voor een passend aanbod voor bepaalde doelgroepen zoals ouderen en statushouders
We willen voldoende sociale en betaalbare woningen en passende woningen voor bepaalde doelgroepen.
Dat brengen we onder de aandacht in bestuurlijke en ambtelijke gesprekken, bij het beoordelen van woningbouwprogramma’s en bij individuele bouwplannen.

Sturen op voldoende kwaliteit en toekomstbestendigheid van woningen en leefomgeving  
De provincie wil (versneld) naar een toekomstbestendige leefomgeving. Dit doen we door kennis en inzet van 8 provinciale duurzaamheidsopgaven samen te brengen. Zij hebben invloed op de nieuwbouw van woningen en daarmee direct samenhangende gebiedsontwikkelingen. Het gaat bijvoorbeeld om de duurzaamheidsopgaven voor beweegvriendelijke openbare ruimte, klimaatadaptatie, natuurinclusief, gezonde leefomgeving, energiepositief bouwen, actieve mobiliteit, met circulaire en biobased materialen. We richten ons als provincie op partners in de omgeving. Dit doen we bijvoorbeeld door de inzet van het expertteam Realisatie Woningbouw. En door de subsidieregelingen voor het vergroten van het gebruik van houtbouw door woningcorporaties.

NPLV/New Towns
Onder de beleidsprestatie 6.1 pakken we ook een nieuw initiatief op. Er zijn, ook in onze provincie, gebieden waarin een concentratie van achterstanden voor inwoners aantoonbaar speelt en/of op korte termijn gaat spelen. Gemeenten en het Rijk hebben hiervoor al de nodige aandacht: het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid enerzijds en de Regiodeal New Towns anderzijds. GS is voornemens om de komende 4 jaar ook haar steentje bij te dragen om juist op deze plekken te werken aan verbetering van leefklimaat voor onze inwoners. We hangen dat op onder beleidsprestatie 6.1, maar deze inzet zal raken aan meerdere andere beleidsprestaties van de provincie ZH. GS werkt deze aanpak de komende tijd nader uit en informeert PS hierover met een NPLV/NT-brief.

Versnellingstafels en Parallel Plannen
Aan de regionale Versnellingstafels bespreken overheden en andere betrokken partijen de woningbouwprojecten per regio. Ook in de laatste regio’s zijn tafels gestart in 2024/2025, in 2026 ontwikkelen we ze verder. Aan deze tafels komt informatie uit de gesprekken van lokale en de landelijke Versnellingstafels bij elkaar. Die informatie gebruiken we voor regionale en provinciale woondealtafels.
De provincie neemt steeds actiever deel en werkt met de externe tafelvoorzitters aan het versnellen van projecten. We zetten in 2026 de meest kansrijke projecten op de agenda. We betrekken procesversnellers en experts.

In 2025 en 2026 wordt de provinciale inzet voor kansrijke projecten verder uitgewerkt en doorontwikkeld in de versnellingstafelstrategie. Hierin staan de subsidies voor capaciteit (Vliegende Brigade) en subsidies die een bijdrage leveren aan de dekking van een deel van de onrendabele top van een woningbouwproject (verschil kosten bouw en uiteindelijke opbrengsten). Ook staan hierin de mogelijkheden om het aantal woningen in bestaande plannen te verhogen als dit geen vertraging oplevert voor de bouw.

We brengen parallel plannen onder de aandacht bij gemeenten. Parallel plannen betekent dat processen in de voorbereiding van woningbouwprojecten tegelijk worden uitgevoerd in plaats van na elkaar. Dit zorgt voor flinke tijdswinst in het realiseren van een project.

Bouwlab PZH
In 2025 begonnen we met de opzet van het ‘Bouwlab PZH’. Hier bundelen we innovatieve oplossingen die de woningbouw in onze provincie verder helpen. Het gaat bijvoorbeeld om modulair bouwen, waarbij een gebouw wordt samengesteld uit bouwblokken of units die al in de fabriek zijn samengesteld. Met dit soort innovaties lukt het om sneller, duurzamer en goedkoper te bouwen. Binnen het Bouwlab werken publieke en private partijen samen.

De doelen van het Bouwlab voor 2026 zijn:

• Het plannen van tenminste 1500 extra optop-, aanplak- en uitplint-woningen.
• Inventariseren van de mogelijkheden van drie andere vormen van innovatief bouwen, zoals bouwen op het water.
• Het plaatsen van een verplaatsbare ‘guerillawoning’. Dat is een soort modelwoning waarmee we inwoners van bepaalde gebieden laten meepraten over nieuwbouw op nog minder bekende plekken.

Optoppen, aanplakken en uitplinten
De afgelopen jaren vroeg de provincie Zuid-Holland veel aandacht voor optoppen, aanplakken en uitplinten. En met succes. Er liggen ontwerpen waarvan is bewezen dat ze haalbaar zijn. Die ontwerpen worden meer en meer benut. Deze vernieuwende manier van bouwen geeft veel mogelijkheden. Waar opgetopt wordt, komt er meer draagvlak voor voorzieningen. Dit verhoogt de kwaliteit van een wijk. Daarom helpt de provincie om deze manier van bouwen uit te breiden. Samen met ontwikkelaars, corporaties en gemeenten stimuleren we projecten. In 2026 stelt de provincie meerdere experts en ondersteuners beschikbaar voor gemeenten en corporaties die met optoppen, aanplakken en uitplinten aan de slag willen.

Flexwonen
Flexwonen was de afgelopen jaren afwisselend meer en minder populair.  De provincie ziet het nog steeds als een goede manier om tijdelijke huisvesting te bieden aan spoedzoekers. In 2026 gaan we vanuit het Bouwlab met flexwonen aan de slag:

• We delen kennis met gemeenten. Er is namelijk veel onbekendheid met businesscases, mogelijkheden en behoeftes.
• We begeleiden bij de toets die nodig is om te bepalen of een locatie geschikt is voor flexwoningen.
• We bieden subsidie voor onderzoek naar concrete locaties en voor de realisatie van concrete projecten.
• We vragen flexwonen op te nemen in de regionale woonzorgvisies.

Bouwstromen - Programmering en realisatie
Dit doen we onder andere via de Bouwstroom. Hierbij kopen bijvoorbeeld woningcorporaties gezamenlijk woningen in. Zo bundelen we vraag en aanbod, zodat aanbieders meer voortgang en zekerheid hebben. Dit zorgt voor lagere kosten, efficiënter gebruik van materialen en een lagere uitstoot van CO ₂ en stikstof. De provincie wil in 2026 één nieuwe bouwstroom opstarten en de bestaande bouwstromen (Haaglanden en Rotterdam) verder uit bouwen.

Expertteam Realisatie Woningbouw
Het expertteam Realisatie Woningbouw helpt gemeenten en woningbouwcorporaties bij knelpunten in de bouw. Met hun aanpak versnellen de experts de bouw van betaalbare woningen. Zij hebben onder andere kennis over actuele ontwikkelingen, wettelijke eisen, afspraken en subsidies. Het expertteam bestaat uit het oude expertteam Toekomstbestendig Bouwen. In 2026 voegen we nog 2 extra expertplekken toe.

Trainees Gebiedsontwikkeling
De provincie startte in het najaar van 2023 met een Traineeship Gebiedsontwikkeling. De trainees zijn in dienst bij de provincie en werken bij een gemeente of woningcorporatie. Zo ondersteunen zij gebiedsontwikkelingen en woningbouw in alle Zuid-Hollandse regio’s.

Per 1 januari 2026 verwelkomen we een derde lichting van 10 trainees. In de periode van 2026-2028 doet iedere trainee twee opdrachten bij gemeenten en woningcorporaties. Zo versnellen wij de woningbouw én investeren we in de professionals van de toekomst.

Het ontwikkelen van gebieden, inclusief woningbouw
Als we gebieden in steden (her)ontwikkelen dan komen veel verschillende uitdagingen samen. We willen dat gebieden goed bereikbaar zijn, met voldoende voorzieningen, genoeg groen, voldoende werkgelegenheid en betaalbare woningen. Om dit alles goed te laten verlopen, werken we vanuit de provincie in 2026 aan tenminste vijf concrete projecten/gebiedsontwikkelingen actief mee. We kiezen voor gebieden waar veel woningen worden gebouwd, met een aantal betaalbare woningen dat aan de afspraken voldoet, waarbij de kans van slagen goed is en waaraan de provincie goed kan bijdragen.

Regionale Realisatie agenda's (Regionale Woondeals)
Met de regio’s van Zuid-Holland maakten we in 2023 afspraken over regionale woningbouwprogramma’s. In deze agenda staan afspraken over de aantallen woningen, over het streven naar twee derde aan betaalbare woningen en over het toegroeien naar 30% sociale huur in de woningvoorraad. In 2026 werken we de afspraken bij voor een nieuwe periode. Daarbij zijn de uitgangspunten van het Ruimtelijk Voorstel van toepassing.

In de realisatieagenda’s staat een aantal voorwaarden voor woningbouw. Dit zijn zaken die goed geregeld moeten zijn om meer woningen te kunnen bouwen, zoals:

• Voldoende geld en middelen; niet alleen voor de woningen, maar ook voor bijvoorbeeld wegen.
• Meer duidelijkheid over problemen met stikstof, geluidsoverlast, netcongestie, natuur, drinkwatervoorzieningen en oplossingen hiervoor.
• Voldoende middelen, investeringscapaciteit en mensen bij overheden, corporaties en de bouwsector.

Snellere procedures
We volgen de uitvoering van de afspraken uit de Regionale Realisatieagenda’s die besproken worden bij de regionale woondealtafels nauwlettend. We toetsen of de regionale woningbouwprogramma’s voldoende betaalbare woningen, sociale huurwoningen, woningen voor bepaalde groepen zoals senioren bevatten. Deze regionale woningbouwprogramma’s stellen we jaarlijks vast. We vragen gemeenten het uiterste te doen maar niet het onmogelijke. We bieden hulp met subsidies en expertise.

Naast de woondealtafels en versnellingstafels is er regelmatig contact met het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) over de afgesproken doelen en voorwaarden.

Bijzondere doelgroepen
We spreken met onder andere gemeenten en corporaties over woningen voor bijzondere doelgroepen. Dat zijn arbeidsmigranten, asielzoekers, statushouders, ouderen en starters. De Wet versterking regie volkshuisvesting benoemt nog meer ’wettelijke urgenten’. Namelijk: daklozen en thuislozen, mensen die uitstromen uit een zorginstelling, vrouwen die de prostitutie verlaten en ex-gevangenen.

Gemeenten moeten een volkshuisvestingsprogramma en een huisvestingsverordening opstellen. De provincie geeft hierover advies.

Voor de bijzondere doelgroepen en ‘wettelijke urgenten’ moet voldoende passende en betaalbare huisvesting beschikbaar zijn. De provincie stuurt hierop via het omgevingsbeleid, het provinciaal volkshuisvestingsprogramma, de woningbouwprogrammering en de advisering op gemeentelijke volkshuisvestingsprogramma's.

Aanjagers en facilitator
Met tijdelijke middelen die Provinciale Staten beschikbaar stelden, zijn in 2025 een zogeheten ‘aanjager arbeidsmigranten’, een ‘aanjager jongeren/starters/senioren’ en een ’facilitator’ aan de slag gegaan. Zij zijn aangesteld voor een periode van één jaar.

De aanjager arbeidsmigranten inventariseert gemeentelijk arbeidsmigrantenbeleid, van gemeentelijke plannen om arbeidsmigranten te huisvesten en van concrete initiatieven. Het is de taak van de aanjager om te helpen bij het beschikbaar maken van 700 extra bedden.

De aanjager jongeren/starters/senioren inventariseert goede voorbeelden van gezamenlijke woonvormen voor jongeren en starters. Ook stimuleert deze aanjager dat er ten minste drie nieuwe gezamenlijke woonvormen komen, waar bijvoorbeeld jongeren en senioren samenleven.

Voor senioren, willen we tot en met 2030 de komst van vijftien nieuwe collectieve woonprojecten mogelijk maken. Voorbeelden daarvan zijn Thuishuizen en Knarrenhoven. Dit kan samen met jongerenhuisvesting maar dat hoeft niet.

De facilitator zal op de terreinen “arbeidsmigranten” en “senioren” op hoog-ambtelijk niveau dossiers vlottrekken, De facilitator helpt om (gemeentelijke) plannen en/of projecten op te zetten. De facilitator werkt nauw samen met andere provinciale adviseurs en met de aanjagers. Naast deze tijdelijke functies is er ook structurele inzet op de hieronder beschreven doelgroepen.

Arbeidsmigranten
Bij arbeidsmigrantenhuisvesting zijn er de volgende belangrijke pijlers:

• We vragen aan gemeenten bij nieuwe bedrijvigheid te inventariseren hoeveel arbeidsmigranten er komen werken en waar en hoe zij gaan wonen. Wij geven advies ,op basis van eisen van de verordening, over de kwaliteit van deze huisvesting
• We werken samen met het Rijk, maatschappelijke partners, werkgevers en vakbonden aan de uitwerking van de zogenoemde Roemernormen. Het gaat bijvoorbeeld om certificatie van uitzendbureaus en om betere registratie van arbeidsmigranten. Zo is er beter zicht op aantallen arbeidsmigranten en op wat er nodig is. We lobbyen ook bij deze partners om meer aandacht te geven aan bepaalde onderwerpen.
• We verkennen bij gemeenten waar knelpunten liggen bij de realisatie van locaties. We kijken hoe provinciaal beleid wordt toegepast en hoe ver gemeenten zijn met beleidskaders voor arbeidsmigranten.
• We geven advies bij samenwerkingen die gaan over arbeidsmigranten, bijvoorbeeld de regiodeals. Ook willen we kijken of we partijen samen kunnen brengen om huisvesting te stimuleren en/of misstanden tegen te gaan.

Asielzoekers
De provincie wil samen met gemeenten zorgen voor voldoende opvangplekken voor asielzoekers. Sinds het kabinet in 2024 de Spreidingswet invoerde zijn gemeenten hier ook wettelijk toe verplicht. In februari 2026 maakt de minister van Asiel en Migratie de nieuwe opgave bekend. In 2026 doen we het volgende om gemeenten te helpen bij de asielopvang:

• Met de subsidie Realisatie Asielopvang ondersteunt de provincie gemeenten met de realisatie van asielopvang. Gemeenten kunnen subsidie aanvragen voor personeel en/of kennis. In 2026 evalueren we deze regeling. Ook stellen we de regeling opnieuw open als er middelen van het Rijk beschikbaar komen.
• Samen met het Interprovinciaal Overleg (IPO) vragen we bij het Rijk om helder en ondersteunend beleid dat zorgt voor duurzame oplossingen.
• In ons omgevingsbeleid staat dat onder voorwaarden maatwerkoplossingen bespreekbaar zijn. Dit kan als locaties niet passen binnen ons beleid. Hierover blijven we met gemeenten in gesprek.

Statushouders
Statushouders (vergunninghouders) zijn mensen waarvan de (asiel)aanvraag is goedgekeurd. Dat betekent dat ze een woning krijgen toegewezen in een gemeente. Maar dat is met de huidige woningvoorraad erg lastig. De provincie houdt toezicht op de uitvoering van de taak die gemeenten hiervoor kregen van het Rijk. Dat betekent dat we erop letten dat gemeenten zich aan de wettelijke plicht houden om de statushouders te huisvesten die aan die gemeenten zijn gekoppeld.

Als gemeenten hun taakstelling niet halen, gaat de provincie met hen in gesprek. Het doel is samen tot een oplossing te komen. Het kan gebeuren dat een gemeente ook na meerdere gesprekken tekortschiet. In dat geval volgt er een ‘indeplaatsstelling’. Dat betekent dat de provincie de taak van de gemeente overneemt. In 2026 kan de indeplaatsstelling door de provincie voorkomen bij gemeenten die een achterstand in huisvesting hebben die al langer duurt.  

Ouderen

De opgave voor wonen en zorg voor ouderen is groot. Er zijn verschillende manieren waarop ouderen zelfstandig kunnen wonen. Dat kan ook zijn met een lichte vorm van hulp, officieel of onofficieel. Of mogelijk in een zorggeschikte woning. Ook in 2026 zet de provincie zich hiervoor in.
De provincie ondersteunt regio’s en gemeenten om regionale woonzorgvisies en uitvoeringsagenda’s op te stellen. We houden de voortgang daarvan in de gaten. We voeren gesprekken met gemeenten over de gewenste richting van deze plannen en of deze passen bij de vraag naar woningen voor ouderen.

We stimuleren de realisatie van (betaalbare) zorggeschikte woningen en geclusterde woonvormen. Dat laatste zijn woonvormen waar meerdere zelfstandige wooneenheden worden samengevoegd met gemeenschappelijke ruimtes, dit ter bevordering van het onderlinge contact.  De huisvesting van alleenstaande ouderen met weinig inkomen krijgt extra aandacht. Ook stelt de provincie subsidies beschikbaar voor om het tekort in de businesscase te verminderen.

Het toevoegen aan de woningmarkt van woningen die geschikt zijn voor ouderen en  zorgt voor doorstroming. Zo maken andere groepen woningzoekenden weer meer kans op een geschikte woning.

Starters
Starters zijn mensen die nog geen eigen zelfstandige woning hebben. Zij zoeken, soms heel dringend en soms met wat minder spoed, naar een woning. Het gaat onder meer om mensen die weggaan uit het ouderlijk huis, om studenten die een studentenkamer achterlaten en mensen die uit een zorgwoning komen (doorstarters).

De provincie besteedt extra aandacht aan starters omdat zij veel problemen hebben op de woningmarkt. In 2026 willen we tenminste drie nieuwe collectieve woonprojecten voor jongeren starten, realiseren of behoorlijk versnellen. Onze doelgroep is in eerste instantie jongeren tot en met 27 jaar.

Subsidies
Met de subsidieregeling Wonen Zuid-Holland helpen we verschillende partijen om te zorgen voor meer woningen in onze provincie. Dit kan door geld beschikbaar te stellen om een financieel tekort deels weg te nemen of door kennis in te huren.

De regeling bestaat naar verwachting komend jaar uit deze subsidies:

• knelpuntenpot sociale huur
• knelpuntenpot middenhuur
• woonvormen senioren
• Vliegende Brigade
• plankosten collectieve wooninitiatieven
• opschalen houtbouw sociale huurwoningen
• versnellen realisatie asielopvang

Uiterlijk in 2026 voegen we naar verwachting de volgende subsidies toe aan deze regeling:

• flexwonen
• zorggeschikte woningen
• conceptontwikkeling
• regionale woonzorgvisies

Alle subsidies hebben een eigen budget en periode van openstelling. Het kan zijn dat we een subsidie meerdere keren binnen één jaar openstellen. Zo kunnen we goed inspelen op de maatschappelijke vraag naar ondersteuning om woningbouw te versnellen.