Beleidsdoel 6-2 Ruimte en landschap

 Ruimtelijke kwaliteit en landschap

• Het in stand houden en verbeteren van ruimtelijke kwaliteit is een doorlopend proces. Het raakt alle opgaven die te maken hebben met ruimte. In de herziening van het Omgevingsbeleid 2025, passen we waar nodig de teksten en de kaarten aan. Het gaat dan om de Kwaliteitskaart met deelkaarten en de kaart beschermingscategorieën. Dat doen we vanwege de verdere verwerking van het ruimtelijk voorstel in de herziening,  De herziening van het Omgevingsbeleid treedt in 2026 in werking.
• We stellen enkele gebiedsprofielen ruimtelijke kwaliteit op die nu nog ontbreken.  Gebiedsprofielen worden samen met de gemeenten, waterschappen en maatschappelijke partners gemaakt. Een gebiedsprofiel is een uitwerking van de provinciale kwaliteitskaart en geeft handvaten om bij initiatieven de ruimtelijke kwaliteit in een gebied te behouden of te versterken. Gedeputeerde Staten (GS) stellen de gebiedsprofielen vast.
• De onafhankelijk Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit (PARK) geeft advies hoe ontwikkeld kan worden met ruimtelijke kwaliteit.

Groenblauwe netwerken

• In de herziening van het Omgevingsbeleid 2025 stimuleert de provincie het verder ontwikkelen van het Groenblauwe Netwerk. Het Groenblauwe Netwerk  is het geheel van  bestaande groenblauwe elementen binnen bebouwd gebied, een robuuste groenblauwe structuur tussen de steden en de grote groenblauwe gebieden buiten het bebouwd gebied. De provincie wil de samenhangende structuur beschermen en beter verbinden. Waar dat nodig is, versterken en verbeteren we het Groenblauwe Netwerk. Dat doen we door de samenhang en de kwaliteit te verbeteren tussen stedelijke parken, recreatiegebieden, natuurgebieden en het agrarisch landschap.
• De provincie werkt de komende jaren samen met partners aan de verbetering van het Groenblauw Netwerk.

De realisatie van het Groenblauwe netwerk vindt deels plaats onder de noemer ”Landschapspark Zuidvleugel’. De provincie geeft leiding aan het proces. Vier deelgebieden zijn al gestart. Dat zijn de deelgebieden Vlietzone, Rottezone, Schiezone en het Getijdepark XL.

• In de Groene Cirkel Groene Gezonde Stad werkt de provincie samen met ongeveer 18 gemeenten, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties zoals IVN Natuureducatie. In dit netwerk delen de deelnemers kennis rond radicale vergroening van steden en stimuleren zij elkaar. De gezamenlijke droom van groene en gezonde steden staat centraal. Vergroening draagt bij aan klimaatadaptatie, aan de fysieke en mentale gezondheid van bewoners, aan een fijne leefomgeving en aan meer biodiversiteit. Elke partner uit het netwerk voegt kennis en ervaring toe vanuit de eigen (strategische) belangen om groenere steden te realiseren.

Toekomstbestendige ruimtelijke ontwikkeling

• De provincie wil de kwaliteit en leefbaarheid van het landelijk en stedelijk gebied verbeteren. Ook wil de provincie de open ruimte beschermen die beschikbaar is voor natuur, landbouw, energie, recreatie en water- en klimaatopgaven. In de herziening van het Omgevingsbeleid 2025 werken we de bescherming van de open ruimte in het landelijk gebied uit.
• De provincie wil bestaande steden en dorpen zo goed mogelijk ontwikkelen en tegelijkertijd de kwaliteit van het landelijk gebied behouden of versterken. De provincie kiest ervoor om zo min mogelijk open ruimte in het landelijk gebied te bebouwen. Waar dat helpt om de veerkracht en leefbaarheid te versterken, biedt de provincie ruimte voor een ‘straatje erbij of ertussen’. Hiervoor kunnen gemeenten plannen indienen die de provincie beoordeelt.   
• De provincie heeft in de herziening van het Omgevingsbeleid 2025 meer aandacht voor een groene en gezonde leefomgeving, voor de mogelijkheid voor inwoners om in hun buurt te werken en voor voldoende maatschappelijke voorzieningen in steden en dorpen.   
• Ter voorbereiding op de volgende herziening van het Omgevingsbeleid voeren we een aantal verkenningen uit. Die gaan over groen en gezond verstedelijken en over het behoud van de vitaliteit van het landelijk gebied.  

Bestuurlijk Overleg Leefomgeving  en Meerjarenprogramma Infrastructuur Ruimte en Transport (BO-MIRT).
In de Bestuurlijke Overleggen Leefomgeving praat het Rijk met de regio over het rechtvaardig verdelen van de schaarse ruimte in Nederland. In de jaarlijkse Bestuurlijke Overleggen MIRT praten het Rijk en de regio over de lopende projecten en strategische opgaven. Als dat nodig is, maken zij verdere financiële en bestuurlijke afspraken. De provincie coördineert de inbreng vanuit de regio (Zuid-Holland) tijdens de overleggen om afspraken te maken met het Rijk. En we maken als provincie afspraken met rijkspartners in het Ruimtelijk Arrangement. Het Ruimtelijk Arrangement is een nieuw instrument, geïnitieerd door VRO, waarin integraal afspraken staan tussen Rijk en provincie, om opgaven in fysieke leefomgeving verder te brengen. In deze afspraken leggen we bijvoorbeeld vast wat nodig is vanuit zowel Rijk als regio om woningbouwambities waar te maken maar ook de intentie om meer koppelmogelijkheden te zoeken voor de versterking van recreatief groen.

Ruimtelijke Puzzel
De provincie:

• Zorgt voor een inventarisatie van alle lopende en alle komende claims op ruimte in Zuid-Holland. Deze informatie wordt op een makkelijke manier toegankelijk voor iedereen. De provincie werkt in 5 gebiedsprocessen samen met onze partners aan de uitwerking van het ruimtelijk voorstel. Hierin worden regiospecifieke afwegingen mogelijk gemaakt met bijhorend maatwerk.. In 2026 werken we verder aan deze eerste versies van gebiedsprogramma’s.
• Zorgt ervoor dat thematische uitwerkingen van het ruimtelijk voorstel, bijvoorbeeld via verkenningen, in samenhang worden opgepakt en uitgevoerd.
• Inventariseert welke bovenlokale ruimtelijke vraagstukken moeizaam verlopen. De provincie zorgt voor ondersteuning op verschillende terreinen (proces/bestuurlijk/kennis) om oplossingen te vinden. De provincie coördineert de inbreng vanuit de regio (Zuid-Holland) tijdens de overleggen om afspraken te maken met het Rijk. In 2025 hebben we als provincie afspraken gemaakt met rijkspartners in het zogeheten Ruimtelijk Arrangement. Deze afspraken worden verder uitgewerkt en in 2026 wordt bezien of en hoe hieraan een vervolg wordt gegeven.

Gebiedsontwikkeling Gnephoek inclusief aanpassing Omgevingsbeleid Zuid-Holland

• De Gnephoek in de gemeente Alphen aan den Rijn wordt ontwikkeld. Doel is het bouwen van ongeveer 5.500 woningen. Ook is 30 hectare grond bestemd voor water, groen en recreatie en minimaal 50 hectare voor natuur.
• De gemeente Alphen aan den Rijn, het Hoogheemraadschap van Rijnland, de regio Holland Rijnland en de provincie Zuid-Holland voeren in 2026 de afspraken uit voor mobiliteit, natuur, recreatie, wonen, water, bodem, klimaatadaptatie, energie en de samenwerking voor de planologische procedures, die zijn opgenomen in de Bestuursovereenkomst Ontwikkeling Gnephoek.
• Samen met de gemeente Alphen aan den Rijn ondertekenen we de Uitwerkingsovereenkomst Mobiliteit Gnephoek.  

NOVEX-gebied Zuidelijke Randstad

• In het NOVEX-gebied Zuidelijke Randstad werkt de provincie samen met het Rijk, gemeenten, waterschappen, de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) en de Verstedelijkingsalliantie aan toekomstbestendige verstedelijking. Toekomstbestendig betekent dat we bij de verstedelijkingsopgave rekening houden met de andere opgaven die er zijn op het gebied voor gezondheid, groen in en om de stad, klimaatadaptatie, economie en energietransitie. Het ruimtelijk voorstel zoals dat door de provincie is vastgesteld vormt een belangrijke leidraad.
• Het Ontwikkelperspectief Zuidelijke Randstad is daarvoor het kader. Het Ontwikkelperspectief is in 2024 in het Bestuurlijke Overleg Leefomgeving (BOL) onderschreven. In de Uitvoeringsagenda 2.0, die in 2025 in het BOL is onderschreven, staan de afspraken die ervoor moeten zorgen dat we de doelstellingen uit het Ontwikkelperspectief bereiken. Ook is aangegeven welke opgaven met voorrang worden opgepakt. In de eerste plaats betreft dit het in beeld brengen wat er nodig is om te komen tot een robuuste groen-blauwe structuur in de Zuidelijke Randstad. In 2026 moet dit leiden tot een zo concreet mogelijke regionale investeringsagenda. In de tweede plaats betreft dit het ontwikkelen van een gezamenlijke visie en aanpak om te komen tot een toekomstbestendige economie in de Zuidelijke Randstad. In 2026 verwachten we de eerste onderzoeksresultaten

Het landschapspark Zuidvleugel is de groene long van en voor het stedelijk gebied langs de spoorlijn Leiden-Dordrecht. Het Landschapspark bestaat uit een aantal deelgebieden in de omgeving van de Vliet, de Schie, de Rotte en de Zuid-Hollandse getijdenrivieren. Voor een goede bijdrage aan de kwaliteit van de leefomgeving is het belangrijk dat deze groene long dicht bij de woon- en werkgebieden ligt en ook echt toegankelijk en beleefbaar is. Daarom hebben we met de partners in het gebied plannen opgesteld voor de verschillende deelgebieden om het groenblauwe netwerk te versterken. Samen willen we het volgende bereiken:

• We willen de steun vergroten voor het concept van het landschapspark Zuidvleugel, de verdere uitwerking van plannen bevorderen en de plannen tot uitvoering brengen.
• We werken samen met de regionale partners om de verschillende onderdelen van het Landschapspark Zuidvleugel verder te realiseren. Dit maken we ook onderdeel van de Investeringsagenda die in 2026 voor NOVEX Zuidelijke Randstad wordt opgesteld. Vanuit de provincie zetten we bovendien de beschikbare begrotingssubsidie (€ 3 miljoen euro) in om het landschapspark Zuidvleugel verder te versterken.  
• Ook in de Vlietzone werken we verder samen met de bestuurlijke partners en belanghebbenden om de doelen van het Toekomstbeeld Vlietzone te realiseren. In de Haagse Vlietzoom zoeken we samen met de gemeente naar een goede balans tussen stedelijke opgaven, groen en erfgoed bij de ontwikkeling van een nieuw omgevingsplan.
• Met de gemeente Rotterdam, het Havenbedrijf Rotterdam, Rijkswaterstaat en het Deltaprogramma Rijnmond-Drechtsteden hebben we het programma Rivier als Getijdenpark XL opgezet. In dit programma delen we kennis en ondersteunen we partijen in de regio bij realisatie van getijdenparken in de Rijn-Maasmonding.

De provincie wil voor iedereen in Zuid-Holland een plek waar het aantrekkelijk, veilig en gezond is om te wonen, werken en recreëren. Daarom willen we zorgvuldig omgaan met de beperkte ruimte. Dat doen we door vooral het bestaande bebouwde gebied beter te benutten. Via toekomstbestendige stedelijke ontwikkeling werken we dit uit in de herziening van het Omgevingsbeleid 2025.

WarmtelinQ Rijswijk – Leiden
In beleidsprestatie 3-1-3 ‘Warmte transitie in de gebouwde omgeving en glastuinbouw’ staat dat we de succesvolle realisatie en het gebruik van WarmtelinQ ondersteunen. WarmtelinQ is een belangrijk transportnet voor warmte voor de warmtetransitie in de provincie. Eerder al stelden we het inpassingsplan voor het tracétraject Vlaardingen – Den Haag vast. En de aanleg is zo goed als voltooid. Ook het tracé Vondelingenplaat bevindt zich in de uitvoeringsfase. Ook stelden we  een inpassingsplan op voor het tracétraject Rijswijk-Leiden, inclusief aanlandlocatie. Dit inpassingsplan stelden Provinciale Staten (PS) vast in Q2 van 2024. De uitvoering kan starten zodra alle vergunningen zijn verleend die onder de coördinatieregeling vallen. De provincie coördineert deze vergunningenprocedures en houdt de voortgang in de gaten. Bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State loopt een beroepsprocedure tegen het inpassingsplan en tegen de vergunningen in de clusters 1,  2 en 3b.

Adviseren en beoordelen van gemeentelijke plannen en gebiedsontwikkelingen  

• De provincie beoordeelt plannen van gemeenten die gaan over ruimtelijke ontwikkelingen. Daarbij letten we erop dat de plannen zoveel mogelijk bijdragen aan provinciale ambities en doelen. Dit geldt gemeentelijke en regionale ruimtelijke visies, verkenningen en strategieën. We zorgen dat deze plannen en ontwikkelingen passen binnen het Omgevingsbeleid. Als het nodig is, gebruiken wij onze wettelijke bevoegdheden en hulpmiddelen voor het algemeen belang van Zuid- Holland.  
• De provincie werkt aan een goede samenwerking met gemeenten en regio's. Dat doen we door de provinciale koers goed uit te leggen of door gemeenten en regio’s te koppelen aan de juiste contactpersoon binnen de provincie. 

De provincie doet actief mee aan grote gebiedsontwikkelingen die belangrijk zijn voor meerdere provinciale opgaven. Als dat nodig is, onderneemt de provincie actie om de gebiedsontwikkeling mogelijk te maken. We bepalen de provinciale inzet per gebiedsontwikkeling en per fase van die ontwikkeling. In 2026 is de provincie onder meer actief bij de gebiedsontwikkelingen Sliedrecht Noord, Barrepolder, Gnephoek, Middengebied Zuidplaspolder (Cortelande) en in Lansingerland.

De gemeente Sliedrecht werkt aan een masterplan voor ongeveer 2.000 woningen die worden gebouwd buiten het gebied dat nu al is bebouwd. De provincie beoordeelt die plannen in 2026.  De provincie besluit of deze locatie in aanmerking komt voor de herziening van het Provinciale Omgevingsbeleid en voor opname in de regionale woningbouwprogrammering.

In het Middengebied van de Zuidplaspolder (Cortelande) werken overheden samen aan een nieuw klimaatbestendig en energieneutraal dorp van 8.000 woningen. Dit is gekoppeld aan de realisatie van twee nieuwe bedrijventerreinen, groen, recreatie, natuur, energie en water. In 2026 werkt de provincie aan:

• het uitvoeren van de Deelovereenkomst Mobiliteit
• de natuurverbinding tussen de Krimpenerwaard en het Bentwoud
• de grondverwerving en inrichting van de zogeheten Groene Waterparel die onderdeel is van NatuurNetwerkNederland.

In Lansingerland ondertekenden provincie en gemeente in februari 2025 een overeenkomst. Daarin staan onder meer afspraken over wonen, werken, wind, mobiliteit en leefbaarheid. In 2026 bereidt de provincie een wijziging voor van het Omgevingsbeleid vanwege die afspraken uit de overeenkomst die nu in strijd zijn met het Omgevingsbeleid. Zo kunnen we de ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk maken. Die wijzigingen leggen we bij de vaststelling van de herziening 2025 van het omgevingsbeleid voor aan Provinciale Staten voor besluitvorming.

Wij zetten ons in voor een nieuwe drinkwaterwinlocatie om de regio te voorzien van drinkwater vanwege de groeiende vraag tussen 2030 en 2040. Dit doet de provincie samen met waterschappen, gemeenten en Rijkswaterstaat. Inname van water uit het Rijnlandse deel van de Vliet betekent dat er ook een voorzuiveringslocatie komt langs de Vliet, in de Vlietzone. De provincie vindt het belangrijk dat de inpassing van de nieuwe drinkwaterwinning in de bestaande ruimte bijdraagt aan de versterking van de natuur- en recreatiewaarden van de Vlietzone.